1. Kỹ năng sống là gì?

       - Kỹ năng sống là những kỹ năng cần thiết giúp cho con người tồn tại và thích ứng trong cuộc sống để có cách ứng xử tích cực, cần thiết cho một cuộc sống an toàn, khỏe mạnh và hiệu quả. Theo Tổ chức Y tế thế giới, kỹ năng sống là năng lực thể hiện khả năng ứng phó một cách có hiệu quả với những yêu cầu và thách thức của cuộc sống.

       - Kỹ năng sống của một người là khả năng ứng xử theo những cách nhất định trong một môi trường cụ thể, phù hợp với các điều kiện kinh tế, xã hội, văn hóa mà người đó đang sống.

       - Theo Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO). KNS gắn với 4 trụ cột của giáo dục:

• Học để biết (learning to know): gồm các kỹ năng tư duy như tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, nhận thức được hậu quả…
• Học để làm (learning to do): gồm kỹ năng thực hiện công việc và nhiệm vụ như kỹ năng đặt mục tiêu, đảm nhận trách nhiệm,…
• Học để làm người (learning to be: gồm các kỹ năng cá nhân như ứng phó với căng thẳng, kiểm soát cảm xúc, tự nhận thức, tự tin,…
• Học để chung sống (learning to live together): gồm các kỹ năng xã hội như giao tiếp, thương lượng, tự khẳng định, hợp tác, làm việc theo nhóm, thể hiện sự cảm thông.

 2. Ý nghĩa của việc học kỹ năng sống

       - Giáo dục kỹ năng sống có tác dụng nâng cao nhận thức, thái độ sống và hành vi tích cực, lành mạnh cho thanh thiếu niên. Vì vậy, giáo dục kỹ năng sống là một hình thức can thiệp sớm, giúp trẻ làm chủ bản thân, có khả năng thích ứng, biết cách ứng phó trước tình huống khó khăn trong cuộc sống nhừm ngăn ngừa những hành vi lệch lạc của các bạn trẻ.

       - Kỹ năng sống cần thiết cho mọi người, đặc biệt là với trẻ em, trẻ vị thành niên; kĩ năng sống giúp cho các em phòng ngừa những hành vi nguy cơ có hại cho sức khỏe và sự phát triển, có kiến thức, thái độ, hành vi lành mạnh nhằm giảm thiểu các nguy cơ có hại cho sức khỏe và cải thiện cuộc sống của mình, đồng thời giúp các em có nhận thức và hành động đúng đắn, sống có trách nhiệm với bản thân, bạn bè, gia đình và cộng đồng.

3. Mục đích của việc giáo dục kỹ năng sống

       - Nhận thức và có ý thức với bản thân

       - Có khả năng nhận biết các nguy cơ có hại để tự bảo vệ bản thân

       - Có khả năng làm chủ bản thân và giải quyết các vấn đề giữa các cá nhân và kiểm soát sự lo âu

       - Có khả năng kiểm soát những phản vệ tức thì và tính nóng nảy

       - nâng cao khả năng lập kế hoạch và lựa chọn các giải pháp hiệu quả

       - Giảm thiểu các hành vi bạo lực, xâm hại, vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức

       - Giảm thiểu hành vi tiêu cực, tự vẫn

       - Gia tăng hành vi ủng hộ xã hội

       - Nâng cao khả năng điều chỉnh thái độ và cảm xúc

       - Cải thiện khả năng giải quyết mâu thuẫn, xung đột đối với những người cùng trang lứa và những người xung quanh

       - Từ chối không sử dụng rượu bia và ma túy

       - Việc giáo dục kỹ năng sống được thực hiện theo nguyên tắc: Lâu dài, không ép buộc, khuyến khích áp dụng, vận dụng ngay trong đời sống hàng ngày ở gia đình và nhà trường

4. Những kỹ năng sống cơ bản

        - Kỹ năng tự nhận thức: Là khả năng hiểu về chính bản thân mình như: cơ  thể, tư tưởng, các mối quan hệ xã hội của bản thân, biết nhìn nhận đánh giá đúng về tiềm năng, tình cảm, sở thích, thói quen, điểm mạnh, điểm yếu, luôn ý thức được mình đang làm gì, kể cả nhận ra lúc bản thân đang cảm thấy căng thẳng. Tự nhận thức là một kỹ năng sống rất cơ bản của con người, là nền tảng để con người giao tiếp, ứng xử phù hợp với người khác.

        - Kỹ năng xác định giá trị: Mỗi người đều có một hệ thống giá trị riêng. Kỹ năng xác định giá trị là khả năng con người hiểu rõ được những giá trị của bản thân mình. Kỹ năng này còn giúp người ta biết tôn trọng người khác. Giá trị không phải là bất biến mà có thể thay đổi theo thời gian, theo các giai đoạn trưởng thành của con người. Giá trị có thể là những chuẩn mực đạo đức, những chính kiến, thái độ và thậm chí là thành kiến đối với một điều gì đó…

        - Kỹ năng kiểm soát cảm xúc: Là khả năng con người nhận thức rõ cảm xúc của mình trong một tình huống nào đó và hiểu được ảnh hưởng của cảm xúc đối với bản thân và người khác. Một người biết kiểm soát cảm xúc sẽ góp phần giảm căng thẳng, giúp giao tiếp và thương lượng hiệu quả hơn, giải quyết mâu thuẫn một cách hài hòa và mang tính xây dựng hơn, giúp ra quyết định và giải quyết vấn đề tốt hơn.

        - Kỹ năng ứng phó với căng thẳng

Giúp con người biết suy nghĩ và ứng phó một cách tích cực khi căng thẳng, duy trì được trạng thái cân bằng, không làm tổn hại sức khỏe thể chất và tinh thần của bản thân, xây dựng được mối quan hệ tốt đẹp, không làm ảnh hưởng đến người xung quanh.

         - Kỹ năng tìm kiếm sự hỗ trợ: Bao gồm các yếu tố: ý thức được nhu cầu cần giúp đỡ, biết xác định được những địa chỉ hỗ trợ đáng tin cậy, tự tin và biết tìm đến các địa chỉ đó, biết bày tỏ nhu cầu cần giúp đỡ một cách phù hợp. Kỹ năng tìm kiếm sự hỗ trợ giúp chúng ta có thể nhận được những lời khuyên, sự can thiệp cần thiết để tháo gỡ, giải quyết những vấn đề, tình huống của mình.

         - Kỹ năng thể hiện sự tự tin: Giúp cá nhân giao tiếp hiệu quả hơn, mạnh dạn bày tỏ suy nghĩ và ý kiến của mình, quyết đoán trong việc ra quyết định và giải quyết vấn đề, thể hiện sự kiên định, giúp suy nghĩ tích cực và lạc quan trong cuộc sống.

         - Kỹ năng giao tiếp: Biết đánh giá tình huống giao tiếp và điều chỉnh cách giao tiếp một cách phù hợp, hiệu quả. Kỹ năng giao tiếp là yếu tố cần thiết cho nhiều kỹ năng khác như bày tỏ sự cảm thông, thương lượng, hợp tác, tìm kiếm sự giúp đỡ, giải quyết mâu thuẫn, kiểm soát cảm xúc.

         - Kỹ năng lắng nghe tích cực: Biết thể hiện sự tập trung chú ý và quan tâm lắng nghe ý kiến hoặc phần trình bày của người khác, biết cho ý kiến phản hồi mà không vội đánh giá, đồng thời có đối đáp hợp lý trong quá trình giao tiếp. Kỹ năng này thường được nhìn nhận là biết tôn trọng và quan tâm đến ý kiến của người khác.

         - Kỹ năng thể hiện sự cảm thông: Là khả năng có thể hình dung và đặt mình trong hoàn cảnh của người khác, giúp chúng ta hiểu và chấp nhận người khác. Kỹ năng này có ý nghĩa quan trọng trong việc tăng cường hiệu quả giao tiếp và ứng xử với người khác, cải thiện các mối quan hệ giao tiếp xã hội.

        - Kỹ năng thương lượng: Khả năng trình bày suy nghĩ, phân tích và giải thích, thảo luận để đạt được một sự điều chỉnh và thống nhất về cách suy nghĩ, cách làm hoặc về một vấn đề nào đó, giúp giải quyết vấn đề hiệu quả, giải quyết mâu thuẫn một cách xây dựng và có lợi cho tất cả các bên.

         - Kỹ năng giải quyết mâu thuẫn: Khả năng con người nhận thức được nguyên nhân nảy sinh mâu thuẫn và giải quyết nó với thái độ tích cực, không dùng bạo lực, thỏa mãn được nhu cầu và quyền lợi các bên. Phải luôn kiềm chế cảm xúc, tránh bị kích động, nóng vội, giữ bình tĩnh trước mọi sự việc để tìm ra nguyên nhân nảy sinh mâu thuẫn cũng như tìm ra cách giải quyết tốt nhất.

         - Kỹ năng hợp tác: Khả năng cá nhân biết chia sẻ trách nhiệm, cam kết và cùng làm việc có hiệu quả với những thành viên khác trong nhóm. Có kỹ năng hợp tác là một yêu cầu quan trọng của con người trong xã hội hiện đại.

         - Kỹ năng tư duy phê phán: Khả năng phân tích một cách khách quan và toàn diện các vấn đề, sự vật, hiện tượng…xảy ra. Kỹ năng này rất cần thiết để con người có thể đưa ra được những quyết định, những hành động phù hợp. Kỹ năng tư duy phê phán rất quan trọng đối với cá nhân khi đối mặt với nhiều gay cấn của cuộc sống, luôn phải xử lý nhiều nguồn thông tin đa dạng, phức tạp.

         - Kỹ năng tư duy sáng tạo: Giúp con người tư duy năng động với nhiều sáng kiến và óc tưởng tượng, biết cách phán đoán và thích nghi, có tầm nhìn và khả năng suy nghĩ rộng hơn những người khác, không bị bó hẹp vào kinh nghiệm trực tiếp đang trải qua, tư duy minh mẫn và khác biệt.

         - Kỹ năng ra quyết định: Biết quyết định lựa chọn phương án tối ưu để giải quyết vấn đề hoặc tình huống gặp phải trong cuộc sống một cách kịp thời. Kỹ năng này rất cần thiết trong cuộc sống giúp con người có được sự lựa chọn phù hợp, đem lại thành công.

         - Kỹ năng giải quyết vấn đề: Để giải quyết vấn đề có hiệu quả cần xác định rõ vấn đề hoặc tình huống đang gặp phải, liệt kê các cách giải quyết đã có, hình dung đầy đủ về kết quả xảy ra nếu lựa chọn phương án nào đó, xem xét về suy nghĩ và cảm xúc của bản thân nếu thực hiện phương án đó, so sánh các phương án để đưa ra quyết định cuối cùng, hành động theo quyết định đã lựa chọn.

         - Kỹ năng kiên định: Kỹ năng kiên định giúp cá nhân tự bảo vệ được chính kiến, quan điểm, thái độ và những quyết định của bản thân, đứng vững trước những áp lực tiêu cực của những người xung quanh.

         - Kỹ năng đảm nhận trách nhiệm: Khả năng con người thể hiện sự tự tin, chủ động và ý thức cùng chia sẻ trách nhiệm với các thành viên khác trong nhóm. Có kỹ năng đảm nhận trách nhiệm sẽ tạo ra không khí hợp tác tích cực và tinh thần xây dựng, giúp giải quyết vấn đề đạt được mục tiêu chung, tạo sự thỏa mãn và thăng tiến cho mỗi thành viên.

         - Kỹ năng đặt mục tiêu: Biết đề ra mục tiêu cho bản thân trong cuộc sống và lập kế hoạch để thực hiện được mục tiêu đó. Kỹ năng đặt mục tiêu giúp chúng ta sống có mục đích và dễ thành công.

         - Kỹ năng quản lý thời gian: Biết sắp xếp các công việc theo thứ tự ưu tiên, tập trung vào giải quyết các công việc trọng tâm trong một thời gian nhất định. Quản lý thời gian là một trong những kỹ năng quan trọng trong nhóm kỹ năng làm chủ bản thân.